Pizza – Wikipedia tiếng Việt

PizzaLoạiBánh dẹtĐịa điểm xuất xứÝVùng hoặc bangNapoliNhiệt độ dùngNóng hoặc ấmThành phần chínhBột mỳ, sốt cà chua, pho mátBiến thểCalzone, bánh kẹp Stromboli

Pizza (phát âm tiếng Ý: [ˈpittsa] (nghe), tiếng Anh: /ˈpiːtsə/ ( nghe)),Tiếng La tinh thường đọc là Pi-da /pi˧ zaː˧/, là loại bánh dẹt,tròn được chế biến từ bột mì,nấm men… sau khi đã được ủ bột để nghỉ ít nhất 24 tiếng đồng hồ và nhào nặn thành loại bánh có hình dạng tròn và dẹt,và được cho vào lò nướng chín trước khi ăn.

Mặc dù ngày nay pizza xuất hiện ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, nhưng nó vẫn được xem là món ăn đặc trưng của ẩm thực Ý và đặc biệt là ở vùng Napoli (pizza napoletana). Trên thực tế, theo cảm nhận thông thường thì có thể nhận thấy các thành phần khác của pizza là sốt cà chua và pho mát mozzarella. Một trong những biến thể nổi tiếng nhất của pizza napoletana là pizza margherita.

Nguồn gốc thực sự của pizza vẫn còn gây nhiều tranh cãi. Ngoài Napoli thì còn nhiều thành phố khác cũng đòi quyền làm chủ của món ăn này. Hơn nữa Pizza còn có thể hiểu theo nghĩa rộng hơn là của từ “Pizza”. Trên thực tế, theo những phân tích mới đây thì nó còn được dùng để chỉ một loại đặc biệt của bánh mì hoặc bánh nướng, Pizza ngày nay có vô số các biến thể khác nhau, thay đổi về cả tên gọi lẫn đặc điểm theo từng vùng miền. Đặc biệt hơn ở một vài nơi thuộc vùng Trung Ý, một số loại bánh nướng mặn, ngọt, dày, mỏng đều được gọi là Pizza.

Miêu tả[sửa | sửa mã nguồn]

Bánh thường có hình tròn nhiều kích cỡ, thường được ghi trong thực đơn gồm cỡ L (lớn, từ large trong tiếng Anh), M (trung bình, medium) và S (nhỏ, small). Mặt trên bánh thường có nhiều loại nguyên liệu khác nhau tạo thành nhiều màu sắc hấp dẫn.

Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]

Tiền thân của pizza là những chiếc bánh làm bằng bột mì được nướng trên những phiến đá phẳng và nóng. Khoảng 1000 năm trước, tấm bột mì nhào hình tròn có rắc lá thơm và gia vị lên trên xuất hiện và trở nên phổ biến tại Napoli, Ý. Một số tài liệu khác lại cho rằng, chiếc pizza xuất hiện đầu tiên lại là ở Hy Lạp.

Pizza hiện đại ra đời vào năm 1889 khi nữ hoàng Margherita Teresa Giovanni, hoàng hậu của vua Umberto I của Ý đến thăm Napoli. Raffaele Esposito, chủ quán rượu Pietro Il Pizzaiolo, đã được yêu cầu chuẩn bị làm một món ăn đặc biệt để đón tiếp hoàng hậu. Esposito đã làm một chiếc bánh pizza với cà chua, phó mát mozzarella (một loại phó mát được làm từ sữa trâu) và húng quế, những thành phần đã tạo nên ba màu đỏ, trắng và xanh lá cây tượng trưng cho quốc kì Ý. Ông đã đặt tên cho chiếc pizza đó là Margherita. Sau đó, người Ý ở các vùng khác đã nghĩ ra các loại nhân khác nhau và sáng tạo nên những loại bánh pizza mang đặc trưng riêng của từng vùng.

Đến đầu thế kỷ 20, bánh pizza theo những đoàn người Ý di cư sang châu Mỹ. Năm 1905, một người Mỹ gốc Ý tên là Gennaro Lombardi mở cửa hàng bánh pizza mang phong cách Mỹ đầu tiên ở New York. Cũng chính tại nước Mỹ, bánh pizza trở thành một món ăn nhanh được giao đến tận nhà. Phong cách này nhanh chóng trở thành hình ảnh quen thuộc trên toàn thế giới nhất là sau năm 1945. Trong thời gian Thế chiến thứ hai, những người lính từ Anh, Pháp, Mỹ vì những lý do khác nhau đã có mặt ở Ý. Khi trở về, họ mang theo những phương thức làm bánh pizza của người bản xứ và thường mở cửa hàng bán bánh giao tận nhà theo phương cách của Mỹ. Cho đến ngày nay, bánh pizza đã có mặt ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Ở mỗi nơi, người ta lại tạo cho những chiếc bánh những đặc trưng ẩm thực riêng.

Các loại pizza[sửa | sửa mã nguồn]

Pizza tonda[sửa | sửa mã nguồn]

Để có được 1 chiếc bánh pizza tonda (pizza tròn) hoàn chỉnh phục vụ khách hàng thì phải trải qua nhiều công đoạn theo trình tự và bao gồm đầy đủ các thành phần, bành pizza được làm dưới hình dạng tròn 1 mặt bánh tiếp xúc với lò nướng, đây là hình dạng bánh rất phổ biến với cả pizza cổ điển hay pizza napoletana. Trên mỗi một vùng miền của Ý thì phong cách nấu ăn lại mang đặc trưng riêng,sự đặc biệt của các món ăn của vùng Napoli đã giúp các món ăn của vùng này trở nên vô cùng nổi tiếng, và thành phố Napoli cũng đóng một vai trò rất quan trọng với sự hình thành và phát triển rộng rãi của món bánh pizza ra toàn thế giới. Và đó cũng là lý do tại sao người ta dung từ pizza napoletana (pizza của vùng Napoli) để chỉ Pizza tròn mặc dù về tính chất lại có nhiều điểm khác biệt nhau so với kiểu pizza truyền thống Napoli.

Đặc biệt ở ngoài nước Ý cách làm bánh pizza cũng có nhiều khác biệt, có thể nhiều chất béo hơn hay ngọt hơn, hay gia giảm các loại gia vị khác nhau theo khẩu vị của từng địa phương.

Để tạo hình bánh thì người ta có thể dùng dụng cụ để cán bột mỏng ra, tốt hơn là dùng tay để kéo bột và dàn đều đế bánh trên không. Các chuyên gia làm bánh pizza thường sử dụng phương pháp thứ 2, gọi là pizzaioli acrobatici

Pizza al taglio[sửa | sửa mã nguồn]

Để làm được 1 chiếc pizza al tagio hoặc pizza bỏ khay thì ta phải dùng tới một cái khay lớn có thể hình tròn hoặc hình chữ nhật để nướng, sau khi ra lò bánh sẽ được cắt bán theo yêu cầu của khách hàng. Phiên bản pizza này thường được bán ở các pizzeria, hay tại các tiệm bánh mì. Để làm loại bánh này ta phải dung nguyên liệu được hâm nóng cần thiết, nhào bột với tỉ lệ nước nhiều hơn và trải qua quá trình lên men trong điều kiện thích hợp để tạo ra loại bánh có hương vị đặc biệt. Loại bánh pizza này được đánh giá là rất kinh tế vì pizza được bán theo trọng lượng (phương thức bán bánh này rất phổ biến ở Roma).

Pizza alla pala[sửa | sửa mã nguồn]

Pizza alla pala (hình mái chèo, hình bầu dục), tương tự như pizza bỏ khuôn, là 1 pizza lớn và được bán theo trọng lượng nhưng vừa chín tới, tương tự như pizza tròn, pizza cũng được nướng tiếp xúc trực tiếp với lò nướng.

Một trong những biến thể của loại pizza này là pizza al metro.

Nơi thưởng thức pizza[sửa | sửa mã nguồn]

Địa điểm làm và bán bánh pizza được gọi là pizzeria. Các chuỗi nhà hàng pizza thường độc lập với các chuỗi nhà hàng khác và được xây dựng các vùng đất xa xôi so với đại diện ẩm thực Ý trên thế giới.

Do số dân nhập cư và ảnh hưởng của Ý tăng mạnh, thành phố có mức tiêu thụ pizza lớn nhất thế giới là thành phố New York tiếp đó là San Paolo của Brasil với số lượng lên tới 30 triệu cái bánh /tháng.[1] Ở thành phố thứ 2 thì các lại xuất hiện các phiên bản khác nhau của pizza khi được kết hợp với các nguyên liệu địa phương như il palmito, catupiry và pho mát kem.

ở Mỹ và nhiều nơi khác trên thế giới tồn tại nhiều chuỗi nhà hàng pizza: một trong những chuỗi nhà hàng lớn đó là pizza Hut, hiện có mặt tại 86 quốc gia trên thế giới. Từ năm 1999, chuỗi nhà hàng Spizzico bắt đầu hoạt động ở Italy, sau đó kết hợp với Autogrill để cho ra chuỗi nhà hàng phục vụ đồ ăn hanh và pizza theo kiểu Bắc Mỹ, và được quản lý không trực tiếp từ pizza Hut, hiện không có mặt tại Italy.ở Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha nổi tiếng nhất là chuỗi nhà hàng Telepizza, chuỗi nhà hàng này còn thực hiện cả công việc giao bánh tận nhà.

Các kỉ lục[sửa | sửa mã nguồn]

• Chiếc bánh Pizza lớn nhất là của Ý. Theo kỉ lục mới, chiếc bánh pizza được hoàn thành vào năm 2012 Chiếc bánh có đường kính lên tới 40m và sử dụng 9.000 kg bột và một loạt các thành phần khác gồm 4.536 kg nước sốt cà chua, 3.992 kg pho mát… 5 đầu bếp người Ý đã dành hơn 48 giờ nhào bột trong hơn 5.000 lô. Chiếc bánh này được đặt tên là Ottavia để đại diện cho hy vọng về một sự hồi sinh kinh tế và văn hóa trên thế giới lúc bấy giờ. Sau đó, chiếc bánh này cũng đã được cắt ra và tặng cho những “mái ấm” tình thương ở địa phương.
• Hơn 400 người làm bánh pizza của Ý đã hợp tác ở Napoli làm chiếc bánh pizza dài 1.853 mét vào ngày 18/5/2016, để ghi kỷ lục mới của thế giới về chiếc bánh pizza dài nhất. Những người làm bánh đã làm việc 11 tiếng đồng hồ và sử dụng 2 tấn phó mát mozzarella, 2 tấn bột mì, 1.497 ký lô sốt cà chua, 201 lít dầu ăn và 29,9 ký lô húng tây tươi. Chiếc bánh pizza lập kỷ lục trước đây được làm ở Milan nhân hội chợ năm 2015, là lúc chiếc bánh pizza dài 1,5 kilomet được nướng.[2]
• Ở tại London một kỉ lục mới về quãng đường vận chuyển bánh pizza đã được xác lập. Một chiếc bánh pizza ra ra lò vào ngày 17/11/2004 và đã vượt qua 1 hành trình dài 16949 km để được chuyển tới 1 địa chỉ tại đường Ramsey, Melbourne vào ngày 19/11/2004. Kỉ lục này được ghi vào phiên bản sách kỉ lục thế giới Guinness năm 2006.[3]
• Chiếc bánh pizza đắt nhất với đế mỏng đã được thực hiện bởi chuỗi các nhà hàng Domenico Crolla, nguyên liệu bao gồm bánh: sunblush-sốt cà chua, cá hồi hun khói của Scotland, thịt nai thượng hạng, vàng ăn được, tôm hùm ướp trong cognac thượng hạng và trứng cá muối, ngâm rượu sâm banh. Chiếc bánh pizza này được bán tại cuộc đấu giá từ thiện với giá £ 2.150.[4]

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Domino’s Pizza
• Pizza Hut
• Pizza Inn
• Pizza Sicilian
• Pizza SAFATO

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Pizza. Tiếng Ý

• Giới thiệu Pizza Italian
• Cách làm 1 chiếc bánh pizza kiểu Ý[liên kết hỏng]

Tiếng Anh

• Cách làm piza Lưu trữ 2010-02-08 tại Wayback Machine
• Bí quyết làm pizza