Chương trình môn Toán lớp 5 nói riêng, cấp Tiểu học nói chung ban hành năm 2018 thể hiện những điểm mới về quan điểm, mục tiêu, yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực, về phương pháp dạy học,… theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực người học, chuyển quá trình dạy học từ biết cái gì đến làm được cái gì. Về mặt nội dung dạy học môn Toán của cả hai chương trình có những điểm tương đồng khá cao. Bên cạnh đó có một số điểm khác biệt của chương trình môn Toán năm 2018 so với chương trình năm 2006:
- Về các mạch kiến thức:
+ Chương trình môn Toán năm 2018 xác định 3 mạch kiến thức cơ bản: Số và phép tính; Hình học và đo lường; Một số yếu tố Thống kê và Xác suất. Trong khi đó Chương trình môn Toán năm 2006 bao gồm 4 mạch kiến thức cơ bản: Số học; Yếu tố hình học; Đại lượng và đo đại lượng; Giải bài toán có lời văn. Như vậy, so với chương trình năm 2006, chương trình năm 2018 có mạch kiến thức Một số yếu tố Thống kê và Xác suất, nhưng không có mạch Giải bài toán có lời văn.
+ Việc không có mạch Giải bài toán có lời văn trong Chương trình môn Toán năm 2018 nhằm thể hiện, một mặt là lồng ghép vào các mạch kiến thức tương ứng theo hướng tính tinh giản cách dạy việc giải bài toán, không theo thủ thuật, mẹo mực lắt léo mà tập trung vào giải quyết các vấn đề trong thực tiễn cuộc sống hàng ngày của học sinh; mặt khác, bỏ bớt một số dạng bài toán không cần thiết phải học ở cấp Tiểu học (xem cụ thể ở phần nội dung chi tiết).
+ Chương trình môn Toán năm 2018 xác định mạch Một số yếu tố Thống kê và Xác suất với quan điểm hiện đại, tiếp cận với xu hướng phát triển của toán học thế giới, khẳng định lại tiến trình dạy học yếu tố Thống kê ở tiểu học (đúng nghĩa là dạy hoạt động thống kê) và bước đầu đưa một số yếu tố Xác xuất vào chương trình môn Toán ở tiểu học (từ lớp 2, đây là điểm mới khác biệt hoàn toàn so với chương trình môn Toán năm 2006).
+ Cách trình bày các nội dung của từng mạch kiến thức trong chương trình môn Toán năm 2018 thể hiện rõ nét tiến trình dạy học phù hợp quá trình nhận thức của học sinh, khắc phục cách liệt kê từng nội dung cụ thể. Ví dụ, ở lớp 5:
i) Mạch kiến thức “Số thập phân” được trình bày theo tiến trình: Số thập phân và so sánh các số thập phân; Các phép tính và tính chất của các phép tính với số thập phân; Giải quyết vấn đề gắn với việc giải các bài toán liên quan đến các phép tính với các số thập phân.
ii) Mạch kiến thức “Hình học trực quan” được trình bày theo tiến trình: Quan sát, nhận biết, mô tả hình dạng và đặc điểm; Thực hành vẽ, lắp ghép, tạo hình gắn với một số hình phẳng và hình khối đã học; Liên hệ kiến thức hình học với đời sống thực tiễn và nội dung liên quan đến các môn học như Mĩ thuật, Công nghệ, Tin học.
+ Chương trình môn Toán năm 2018 có thêm Hoạt động thực hành và trải nghiệm, đây được xem như là một mạch mới trong chương trình môn Toán nhằm tăng cường khả năng liên hệ, vận dụng kiến thức, kĩ năng toán học vào thực tiễn, gắn kết toán học và thực tiễn; tăng cường khả năng “học qua trải nghiệm” cho học sinh.
- Về các nội dung chi tiết:
+ Chương trình môn Toán lớp 5 năm 2018 chú ý đến việc ôn tập, hệ thống hóa các kiến thức, kĩ năng về số tự nhiên, phân số đã được học ở các lớp trước. Chương trình năm 2006 không nêu cụ thể và nội dung ôn tập về số tự nhiên được thể hiện ở phần Ôn tập cuối học kì 2 trong sách giáo khoa Toán 5;
+ Chương trình môn Toán lớp 5 năm 2018 thể hiện sự tinh giản ở nội dung dạy học về Hỗn số (chỉ làm quen với hỗn số và viết được phân số thập phân dưới dạng hỗn số); về các phép tính nhân, chia trên các số thập phân (do giảm nhân, chia với số tự nhiên có không quá 2 chữ số ở lớp 4); không giới thiệu các đơn vị đo diện tích không phổ biến trong thực tế như đề-ca-mét vuông (dam2), héc-tô-mét vuông (hm2); không giới thiệu đơn vị đo vận tốc m/phút; không dạy giải các bài toán liên quan đến tương quan tỉ lệ thuận, tỉ lệ nghịch, bài toán thứ ba về tỉ số phần trăm (tìm một số khi biết trước giá trị phần trăm của nó), bài toán về hai chuyển động cùng chiều, hai chuyển động ngược chiều; giảm nội dung về nhận biết và đặc điểm của hình hộp chữ nhật, hình lập phương .
+ Chương trình môn Toán lớp 5 năm 2018 đã tiến hành điều chuyển một số kiến thức (được đặt ở lớp 4 của chương trình năm 2006) như: tỉ số, tỉ lệ bản đồ, đơn vị diện tích ki-lô-mét vuông (km2), giải bài toán thực tiễn liên quan đến tìm hai số khi biết tổng (hiệu) và tỉ số của hai số. Ngoài ra bổ sung thêm biểu tượng tam giác đều,; hình khai triển của hình trụ; ….
Nguyễn Thị Thảo
