1. Định giá cổ phiếu theo P/E là gì?
Bất kỳ một nhà đầu tư nào nếu muốn thành công trên thị trường chứng khoán thì cần có sự phân tích để định giá chính xác giá trị nội tại / giá trị thực của một cổ phiếu so với giá hiện tại trên thị trường. Nếu giá trị hiện tại trên thị trường thấp hơn giá trị định giá với một mức biên an toàn phù hợp với bạn, thì khi đó hãy cân nhắc nắm giữ cổ phiếu này. Và việc định giá PE này thường rất khó đối với những nhà đầu tư F0 những nhà đầu tư mới tham gia thị trường. Chính vì vậy Phương viết bài này để chia sẻ với bạn cách định giá cổ phiếu theo PE mà mình thường sử dụng để định giá cổ phiếu.
Nếu bạn đã từng đọc một số bài về định giá PE thì bạn sẽ chỉ thấy họ nói chung chung, sau khi đọc xong không biết áp dụng thế nào vào thực tế đầu tư. Thì bài viết này mình sẽ cố gắng khắc phục những điều đó. Những cái này mình chia sẻ Free cho bạn nhưng chắc chắn ở ngoài kia để có được những kiến thức thực chiến về PE này bạn phải bỏ rất nhiều tiền và công sức để đi học mới có được. Phương rất mong bạn ủng hộ blog này của mình cũng như kênh Youtube (Nhà đầu tư F0 ) của mình để mình có thêm động lực chia sẻ thêm nhiều kiến thức bổ ích khác.
Hiện tại trên thị trường có nhiều phương pháp định giá khác nhau. Tuy vậy, định giá cổ phiếu theo phương pháp P/E là phương pháp dễ dùng, dễ tính nên được nhiều nhà đầu tư sử dụng. Vậy P/E là gì ? và Phương pháp định giá cổ phiếu theo P/E là gì?
2. Ý nghĩa Chỉ số P/E (Price to Earning Ratio)
Cách hiểu đơn giản hơn thì P/E là phương pháp đánh giá mối quan hệ giữa giá thị trường của cổ phiếu (Price) và thu nhập hay lợi nhuận trên một cổ phiếu (EPS). Tức là giá thị trường đang cao hơn, thấp hơn hay ngang bằng đối với lợi nhuận mà doanh nghiệp đang thực sự tạo ra trên mỗi một cổ phiếu. Mình sẽ phân tích kỹ hơn điều này ở phần công thức tính P/E nhé!
3. Công thức tính chỉ số P/E ?
Cách 1: P/E = P (Giá thị trường) / EPS
Cách 2: P/E = Vốn Hoá Thị Trường/LNST
Các tham số trong công thức:
👍P = Price = Market Price: Giá thị trường tại thời điểm giao dịch.
👍EPS = Earning Per Share: Chỉ số EPS nói lên phần lợi nhuận thu được trên một cổ phiếu. Đây có thể coi như là phần lợi nhuận thu được trên mỗi khoản đầu tư ban đầu. Nên nó được coi là chỉ số xác định khả năng sinh lợi của một công ty hay một dự án đầu tư nào đó. Đây là một chỉ số quan trọng hàng đầu mà các bạn cần phải nắm, bởi hầu chỉ số này đều xuất hiện trong các hệ số đánh giá doanh nghiệp quan trọng như ROE (Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu) và hệ số P/E mà chúng ta đang phân tích trong bài viết này.
👍Vốn hoá thị trường = Số lượng cổ phiếu đang lưu hành*Giá cổ phiếu hiện tại
👍 LNST: Lợi nhuận sau thuế 4 quý gần nhất
Thông thường mình thường tính P/E theo cách số 2.
Ví dụ về công thức tính P/E cách 1:
Giả sử,giá cổ phiếu MBB là 28.000đ/ Cổ phiếu; Chỉ số giá EPS cho thấy lợi nhuận sau thuế trên một cổ phiếu là 3.729đ/ cổ phần. Khi đó P/E = 28.000/ 3.729 = 7.5.
Bạn có thể lấy sẵn dữ liệu về EPS trên trang Fireant.vn như hình bên trên
Ví dụ về công thức tính P/E cách 2:
3. Các nhân tố ảnh hưởng đến cách định giá cổ phiếu theo P/E
Dựa theo công thức tính P/E thì chúng ta có thể thấy rõ một số chỉ số quan trọng ảnh hưởng đến chỉ số này như sau:
👍EPS (lợi nhuận sau thuế trên một cổ phiếu) phản ánh kết quả, hiệu quả của hoạt động kinh doanh trong doanh nghiệp. Từ khoá bạn cần nhớ đó là tính hiệu quả, bởi chỉ có hoạt động tốt thì chỉ số EPS mới gia tăng và ngược lại. Chỉ số P/E và chỉ số EPS có mối liên hệ chặt chẽ khi định giá một cổ phiếu vì EPS là thành phần cấu tạo nên P/E, đóng vai trò mẫu số trong công thức tính P/E. (Hay nếu theo công thức 2 thì đó là LNST lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp)
👍Hệ số đòn bẩy tài chính: Đòn bẩy tài chính là cách sử dụng vốn vay trong tổng nguồn vốn của doanh nghiệp nhằm hy vọng gia tăng tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) hay thu nhập trên một cổ phiếu(EPS). Hệ số đòn bẩy tài chính có quan hệ chặt chẽ tạo nên kết quả của EPS (Lợi nhuận sau thuế trên một cổ phiếu). Nếu hệ số đòn bẩy lớn, doanh nghiệp có thể gia tăng lợi nhuận nhưng ngược lại cũng có nguy cơ giảm lợi nhuận nếu sử dụng đòn bẩy không hiệu quả. Từ đó tác động đến chỉ số EPS và ảnh hưởng đến P/E.
👍Hệ số P/E của các cổ phiếu cùng ngành: Ở cùng một ngành nghề, cổ phiếu của các công ty thường có xu hướng dao động cùng chiều do có cùng đặc điểm kinh doanh, tương đồng về mô hình kinh doanh. Khi đó, bạn cũng có thể so sánh P/E của công ty với P/E trung bình ngành để biết cổ phiếu của công ty trong ngành cao hay thấp một cách nhanh nhất.
👍Lãi suất của thị trường: Đây là yếu tố làm tăng hoặc giảm lợi nhuận của một công ty, lý do chính xuất phát từ việc để gia tăng doanh thu các công ty phải thực hiện đòn bẩy tài chính. Tuy nhiên, khi có sự điều chỉnh lãi suất của thị trường thì sẽ làm các doanh nghiệp gia tăng chi phí lãi vay, từ đó làm giảm lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp, và làm giảm chỉ số EPS là mẫu số của công thức tính P/E.
4. Hai loại P/E bạn cần biết
• Trailing P/E: Lấy từ thu nhập của 4 quý trước đó hay 4 quý gần nhất.
• Forward P/E: Dự báo thu nhập 4 quý tiếp theo (còn gọi là P/E dự phóng ) được tính dựa trên tổng lợi nhuận sau thuế ước lượng tại 1 thời điểm trong tương lai.
Vậy 2 P/E này dùng để làm gì ? về Trailing P/E thì cho ta biết định giá hiện tại cổ phiếu đang đắt hay rẻ có nên mua vào hay bán ra không ?. Còn Forward P/E cho ta biết tương lai định giá nó đắt hay rẻ cho ta biết là có nên giữ tiếp cổ phiếu đó không, hay có nên mua vào hay không?
5. Ý nghĩa của chỉ số P/E thấp hoặc cao là gì?
Từ quan điểm cá nhân của Phương, thì cùng một chỉ số P/E được đánh giá là thấp hay là cao, đắt hay là rẻ có thể mang nhiều nghĩa hiểu khác nhau. Nên khi phân tích chỉ số này, cần phải có quá trình kết nối cùng các chỉ số, hoặc các báo cáo tài chính của doanh nghiệp để đánh giá chính xác. Cụ thể, khi xuất phát từ công thức P/E, chúng ta sẽ thấy chỉ số này sẽ phản ánh trực tiếp giá thị trường và lợi nhuận trên một cổ phiếu. Vậy hai biến số này sẽ phản ánh điều gì ?
Khi P/E thấp cho ta biết gì?
👉Cổ phiếu đang bị định giá thấp so với giá trị thực của chính nó, so với trung bình các công ty khác của ngành. Tức là giá trên thị trường của cổ phiếu so với lợi nhuận đem lại thì đang thấp. Tức là phần tử số, giá thị trường đang thấp, khi đó nếu kết quả kinh doanh tốt điều đó cho thấy là giá trị thực của cổ phiếu có thể hơn thế. Hoặc cũng có thể, do cổ phiếu giữ lợi nhuận ổn định tuy vậy đã đạt vào giai đoạn bão hoà, khó có thể tăng trưởng khi đó kỳ vọng của thị trường thấp dần, khi đó giá cổ phiếu thị trường sẽ sụt giảm, lúc đó P/E sẽ thấp.
👉Công ty đang gặp vấn đề (tài chính, kinh doanh…): Mặt khác, P/E thấp còn phản ánh vào phần mẫu số là EPS khi lợi nhuận sau thuế của công ty đem về không như kỳ vọng. Ở đây muốn nói bạn nên tách riêng, độc lập EPS để đánh giá thực sự kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Lúc này có thể lợi nhuận này cũng sẽ phản ánh vào giá cổ phiếu, khiến P/E thấp.
👉Công ty xuất hiện lợi nhuận đột biến, do bán tài sản chẳng hạn. Tuy vậy, chỉ số P/E không cố định và sẽ thay đổi sau mỗi quý (Do cách tính P/E 4 quý liên tiếp hoặc P/E dự phóng tương lai với những kỳ vọng lợi nhuận). Nên khi đánh giá chỉ số này, cần phải hiểu thêm về những kỳ vọng về đột biến lợi nhuận, hoặc hiểu hơn về cách đọc và nghiên cứu báo cáo tài chính doanh nghiệp để đề phòng những trường hợp gian lận BCTC. Đối với trường hợp P/E thấp của từng quý đánh giá lại, bạn cần xem xét lợi nhuận có đột biến hay không và nguồn đột biến đó từ đâu? Vì nó chỉ là nguồn lợi nhuận đột biến đó không bền vững bó chỉ giúp P/E thấp tromg ngắn hạn thôi.
👉Công ty ở vùng đỉnh chu kỳ kinh doanh – cổ phiếu theo chu kỳ: Cổ phiếu chu kỳ vận hành theo chu kỳ của một nền kinh tế từ mở rộng, đỉnh cao, suy thoái và phục hồi. Hầu hết các cổ phiếu chu kỳ đại diện cho các công ty bán các mặt hàng sản xuất hoặc dịch vụ mà người tiêu dùng thường sử dụng khi nền kinh tế đang hoạt động tốt, ví dụ như nhà hàng, chuỗi khách sạn, nhà sản xuất ô tô… Đây cũng là những hàng hóa và dịch vụ mà mọi người có xu hướng từ bỏ khi khó khăn. Cổ phiếu chu kỳ đạt đỉnh thì lợi nhuận là tốt nhất, khi đó P/E sẽ giảm về mức kỳ vọng và phù hợp hơn với tình hình kinh doanh sắp tới. Tuy vậy, bạn cần lưu ý thời điểm chốt lời đối với cổ phiếu chu kỳ.
Khi P/E cao cho ta biết gì?
👉Cổ phiếu đang định giá cao. Ngược lại ở trên, thì P/E sẽ cao khi định giá cổ phiếu có thể cao hơn nhiều so với lợi nhuận thực tế mang lại, từ là kỳ vọng của nhà đầu tư vào cổ phiếu này là lớn. Hoặc thị trường còn rộng mở đối với ngành nghề kinh doanh này, khi đó số lượng giao dịch và kỳ vọng lớn mang lại dòng tiền cho mã cổ phiếu này sẽ đẩy P (tử số) lên cao, và nguy cơ ở đây là giá quá cao so với thực tế, nên nhà đầu tư cần cân nhắc kỹ càng khi P/E cao.
👉Triển vọng công ty trong tương lai rất tốt: Câu chuyện tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận luôn có hai mặt, kỳ vọng đúng tức là những kỳ vọng tăng trưởng thành sự thật, kỳ vọng sai có nghĩa là những ảo tưởng không có thật. Nên khi P/E cao phản ánh hai mặt của vấn đề, kỳ vọng và có thể đi ngược lại. Tuy vậy, khi định giá P/E (chỉ số P/E) quá cao thì vẫn là lời khuyên nên cân nhắc.
👉Lợi nhuận ít nhưng mang tính tạm thời: Lợi nhuận có thể biến động theo từng giai đoạn, có những lúc doanh nghiệp tập trung vào việc xây dựng nhà xưởng, nên chi phí dở dang có thể cao, dẫn đến lợi nhuận sụt giảm trong giai đoạn này, tuy vậy sau đó sẽ bật tăng khi nhà xưởng được đưa vào hoạt động. Nên khi đánh giá lợi nhuận cần gắn với các hoạt động hiện tại của doanh nghiệp cùng với các kỳ vọng trong tương lai.
👉Công ty ở vùng đáy chu kỳ kinh doanh – cổ phiếu theo chu kỳ: Có thể hiểu là vùng đáy của nền kinh tế suy thoái, hoặc vùng đáy của chu kỳ về sản phẩm.
6. Cách định giá cổ phiếu theo P/E
Cách định giá cổ phiếu theo phương pháp P/E là cách phổ biến nhất và có thể áp dụng cho cổ phiếu ở hầu hết các ngành nghề. Tỷ số giá trị thị trường trên thu nhập P/E (Price-to-Earnings) là quan hệ tỷ lệ giữa giá thị trường một cổ phiếu với thu nhập (lợi nhuận sau thuế) của một cổ phiếu.
Hai cơ sở của cách định giá cổ phiếu theo P/E
👍Đánh giá tương quan P (giá thị trường) và EPS (Lợi nhuận trên một cổ phần) của chính doanh nghiệp đó để tìm ra điểm hợp lý và điểm bất hợp lý.
👍So sánh tỷ số P/E của doanh nghiệp “tương tự” trong cùng ngành và P/E trung bình ngành. Khi các điều kiện kinh doanh, tài chính, vĩ mô như nhau, thì chỉ số P/E càng thấp càng tốt.
7. Ưu điểm của cách định giá cổ phiếu theo P/E
👍Dễ dàng nhận định và tính toán được chỉ số P/E
👍Phù hợp với những nhà đầu tư mới chưa có nhiều kinh nghiệm
Thước đo rất hiệu quả dựa trên yếu tố kì vọng, tâm lý của thị trường đối với cổ phiếu là chỉ số P; và hiệu quả hoạt động kinh doanh thông qua chỉ số EPS
8. Nhược điểm của cách định giá cổ phiếu theo P/E
👎P/E âm: Khi doanh nghiệp hoạt động thiếu hiệu quả và xảy ra lỗ (dẫn tới EPS âm) thì chỉ số P/E của doanh nghiệp đó sẽ không sử dụng được.
👎Chất lượng của EPS: Do EPS được tính dựa trên lợi nhuận của doanh nghiệp nên sẽ cực kỳ thiếu xót nếu bạn chưa đánh giá lợi nhuận của doanh nghiệp có bền vững không? Rất nhiều trường hợp doanh nghiệp sử dụng các nghiệp vụ kế toán để điều chỉnh hợp nhuận tăng (giảm) đột biến, phục vụ lợi ích của họ.
9. Các bước thực hiện cách định giá cổ phiếu theo P/E
Bước 1: Đánh giá chỉ số P/E nội tác xác định các yếu tố thị trường và nội tại của doanh nghiệp có điểm nào bất thường dẫn đến P/E không phản ánh đúng thực tế hay không? Nên thực hiện việc đánh giá trong 1 giai đoạn từ 3- 5 năm.
Bước 2: So sánh chỉ số P/E của doanh nghiệp với các đối thủ cạnh tranh, các doanh nghiệp trong cùng ngành. Và so sánh thêm với P/E trung bình ngành nữa.
Bước 3: Nếu chỉ số P/E của cổ phiếu thấp hơn các doanh nghiệp khác trong cùng ngành (Xét doanh nghiệp tương đồng về quy mô, mô hình kinh doanh…) và thấp hơn P/E trung bình ngành => Cổ phiếu rẻ. Và ngược lại là đắt.
Việc của bạn bây giờ là bắt tay vào đánh giá các nhóm cổ phiếu mà mình đang nắm giữ hay đang tìm hiểu để đầu tư.
💢 Cấn phải xét thêm yếu tố tiềm năng tăng trưởng của cổ phiếu trong tương lai nữa. Nếu hiện tại P/E thấp hay rẻ nhưng tương lai không còn sự phát triển nữa thì lúc này P/E rẻ cũng vô nghĩa.
Nguồn check P/E trung bình ngành bạn có thể tham khảo:
Trang Cophieu68: http://www.cophieu68.vn/category_finance.php
Trang Chứng khoán Rồng việt: http://ra.vcsc.com.vn/Sector/Index-324
👉 Xem thêm Video hướng dẫn định giá nhanh cổ phiếu theo P/E tại đây
Một lưu ý trong quá trình định giá theo P/E đó chính là những tâm lý và hành động khó đoán trên thị trường. Thực tế có những giai đoạn thị trường tăng không lý do, và giảm cũng không cần nguyên nhân, đặc biệt là những cơn sốt ảo hoàn toàn có thể đẩy giá thị trường lên một mức mới mà không có căn cứ, dẫn đến chỉ số P/E không phản ánh chính xác. Hay có những cổ phiếu làm ăn thua lỗ triền miên, không có tiềm năng hay thậm chí liệt vào diện bị kiểm soát nhưng giá cổ phiếu vẫn tăng vù vù. Hay những cổ phiếu tốt, lợi thế cạnh tranh, tiềm năng tăng trưởng mạnh thì giá cứ giảm hoài. Nhưng Phương nghĩ những nghịch lý đó chỉ là trong ngắn hạn, về dài hạn mọi thứ đều đi về đúng quỹ đạo của nó.
Nguyễn Chí phương
