Ấn Độ Dương là đại dương có diện tích lớn thứ ba trên thế giới, bao phủ 75.000.000 km² hay 19,8% diện tích mặt nước trên Trái Đất.[4] Đại dương này được giới hạn bởi bán đảo Ấn Độ, Pakistan và Iran về hướng Bắc, bởi Đông Nam Á (cụ thể là Myanma, Thái Lan, Malaysia, Indonesia) và châu Đại Dương) về hướng Đông, cũng như bởi bán đảo Ả Rập và châu Phi về phía Tây. Ấn Độ Dương mở tại hướng Nam và giáp Nam Băng Dương. Tên gọi của đại dương này được đặt theo Ấn Độ.[5][6][7][8] Sử sách tiếng Việt trước thế kỷ XX còn gọi nó này là Tiểu Tây Dương.
Theo quy ước quốc tế, ranh giới giữa Ấn Độ Dương và Đại Tây Dương nằm ở kinh tuyến 20 ° Đông, và ranh giới với Thái Bình Dương nằm ở kinh tuyến đi ngang qua hòn đảo Tasmania ( phía nam của mũi Agulhas ) ở kinh tuyến 146 ° 55 ‘ Đ. [ 9 ] Ấn Độ Dương chấm hết đúng mực tại vĩ tuyến 60 ° Nam và nhường chỗ cho Nam Đại Dương, về phía bắc ở khoảng chừng 30 độ Bắc trong vịnh Ba Tư. Đại dương này rộng gần 10.000 km tại khu vực giữa Úc và châu Phi và diện tích quy hoạnh 73.556.000 km² [ 10 ] gồm có cả biển Đỏ và Vịnh Ba Tư. Ấn Độ Dương có thể tích ước khoảng chừng 292.131.000 km³. [ 11 ]
Đáy đại dương của Ấn Độ Dương bị chia cắt bởi những rặng núi trải dài và uốn lượn bởi các cấu trúc vô trùng, Bản đồ độ sâu của Ấn Độ Dương
Ảnh chụp Trái Đất từ vệ tinh mà trong đó Ấn Độ Dương là TT Năm 1953, Tổ chức Thủy văn Quốc tế pháp luật rằng ranh giới của Ấn Độ Dương gồm có Nam Đại Dương nhưng không gồm có những biển rìa lục địa ở phía Bắc của nó. Năm 2000, tổ chức triển khai này tách Nam Đại Dương khỏi Ấn Độ Dương, đồng thời gộp những biển rìa lục địa ở phía Bắc vào đại dương này. [ 12 ] [ 13 ] Ấn Độ Dương giáp Đại Tây Dương ở 20 độ kinh Đông và với Thái Bình Dương ở 146 ° 49 độ kinh Đông. Về phía Bắc, Ấn Độ Dương ( gồm có cả những biển rìa lục địa ) kết thúc ở xê dịch 30 độ vĩ Bắc trên vịnh Ba Tư. [ 13 ]Ấn Độ Dương có diện tích quy hoạnh 70.560.000 km2 ( 27.240.000 dặm vuông Anh ) ( gồm có Biển Đỏ và Vịnh Ba Tư và không gồm có Nam Đại Dương ), hay 19,5 % mặt phẳng của toàn bộ những đại dương trên quốc tế. Đại dương này có thể tích 264.000.000 km3 ( 63.000.000 mi khối ) hay 19,8 % tổng thể tích của toàn bộ những đại dương ; với độ sâu trung bình 3.741 m ( 12.274 ft ) và độ sâu tối đa 7.906 m ( 25.938 ft ). [ 14 ]Toàn bộ đại dương này nằm ở Đông Bán Cầu ; điểm chính giữa Đông Bán Cầu, 90 độ kinh Đông, đi qua rãnh Ninety East .
Đường bờ biển và thềm lục địa[sửa|sửa mã nguồn]
Khác với Đại Tây Dương và Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương không trải dài từ cực này đến cực kia của Trái Đất mà được những lục địa và quần đảo bao quanh ở ba phía, và vì vậy hoàn toàn có thể được xem như một vịnh khổng lồ. Trung tâm của đại dương này là bán đảo Ấn Độ. Mặc dù tiểu lục địa này có ảnh hưởng tác động quan trọng đến lịch sử vẻ vang của Ấn Độ Dương, đại dương này vẫn là nơi giao thoa giữa nhiều khu vực trải qua những hoạt động giải trí giao thương mua bán và tôn giáo từ quy trình tiến độ đầu của lịch sử vẻ vang loài người. [ 15 ]Ở những rìa hoạt động giải trí, Ấn Độ Dương có độ sâu trung bình 19 ± 0,61 km ( 11,81 ± 0,38 mi ) và độ sâu tối đa 175 km ( 109 mi ). Ở những rìa thụ động, đại dương này có độ sâu trung bình 47,6 ± 0,8 km ( 29,58 ± 0,50 mi ). [ 16 ] Các sườn lục địa có chiều rộng trung bình là 50,4 – 52,4 km ( 31,3 – 32,6 mi ) lần lượt ở những rìa hoạt động giải trí và ở những rìa thụ động, và có độ sâu tối đa là 205,3 – 255,2 km ( 127,6 – 158,6 mi ). [ 17 ]nước Australia, Indonesia và Ấn Độ là ba vương quốc có đường bờ biển dài nhất và đặc khu kinh tế tài chính lớn nhất. Thềm lục địa chiếm 15 % diện tích quy hoạnh Ấn Độ Dương. Hơn 2 tỉ người sinh sống ở những vương quốc giáp với Ấn Độ Dương, số lượng này là 1,7 tỉ với Đại Tây Dương và 2,7 tỉ với Thái Bình Dương ( một số ít vương quốc giáp với nhiều hơn một đại dương ). [ 2 ] Lưu vực của Ấn Độ Dương có diện tích quy hoạnh 21.100.000 km2 ( 8.100.000 dặm vuông Anh ) ( hay 30 % tổng diện tích quy hoạnh đại dương này ), gần như bằng đúng lưu vực của Thái Bình Dương và bằng 50% lưu vực của Đại Tây Dương. Lưu vực của Ấn Độ Dương gồm có khoảng chừng 800 lưu vực nhỏ, bằng 50% so với Thái Bình Dương, trong đó 50 % nằm ở châu Á, 30 % nằm ở châu Phi và 20 % nằm ở châu Úc. So với những đại dương khác, những dòng sông đổ ra Ấn Độ Dương có chiều dài trung bình ngắn hơn ( 740 km ( 460 mi ) ), trong đó lớn nhất là sông Zambezi, sông Hằng – Brahmaputra, sông Ấn, sông Jubba, sông Murray, sông Shatt al-Arab, sông Wadi Ad Dawasir ( một mạng lưới hệ thống sông đã khô cạn ở Bán đảo Ả Rập ) và sông Limpopo. [ 18 ]Sau khi lục địa Đông Gondwana tan rã và dãy Himalaya được hình thành, sông Hằng-Brahmaputra chảy vào đồng bằng Bengal, đồng bằng sông lớn nhất quốc tế. [ 19 ]
Biển rìa lục địa[sửa|sửa mã nguồn]
Ấn Độ Dương có những biển rìa lục địa, vịnh và eo biển sau : [ 13 ] Dọc theo bờ biển phía Đông Ấn Độ, eo biển Mozambique ngăn cách Madagascar khỏi lục địa châu Phi, còn biển Zanj thì nằm ở phía Bắc Madagascar .Phía Bắc biển Ả Rập, Vịnh Aden được eo biển Bab-el-Mandeb nối với biển Đỏ. Trên Vịnh Aden, vịnh Tadjoura nằm ở Djibouti, còn eo biển Guardafui ngăn cách hòn đảo Socotra khỏi Sừng châu Phi. Biển Đỏ kết thúc về phía Bắc ở vịnh Aqaba and vịnh Suez. Ấn Độ Dương được liên kết với Địa Trung Hải bởi kênh đào Suez .Vịnh Oman và eo biển Hormuz nối biển Ả Rập với vịnh Ba Tư. Trên vịnh Ba Tư, vịnh Bahrain ngăn giữa Qatar và Bán đảo Ả Rập .Dọc theo bờ biển phía Tây Ấn Độ, vịnh Kutch và vịnh Khambat nằm ở phía Bắc Gujarat, còn biển Laccadive thì ngăn giữa Maldives và điểm cực Nam của Ấn Độ .Vịnh Bengal nằm ở ngoài khơi phía Đông Ấn Độ. Vịnh Mannar và eo biển Palk ngăn giữa Sri Lanka và Ấn Độ, còn cầu Adam thì ngăn cách vịnh và eo biển này. Biển Andama nằm giữa Vịnh Bengal và Quần đảo Andama .Các eo biển Malacca, Sunda và Torres nằm trên đường bờ biển của Indonesia. Vịnh Carpentaria và vịnh Đại Úc lần lượt nằm ở ngoài khơi phía Bắc và phía Nam nước Australia. [ 20 ] [ 21 ] [ 22 ] 
Vào mùa hè, những khối khí lục địa ấm hút khí ẩm từ Ấn Độ Dương và gây mưa lớn. Vào mùa đông, quy trình này đảo ngược và làm không khí trong lục địa khô hơn .Khí hậu của Ấn Độ Dương có nhiều điểm độc lạ. Đại dương này chiếm hầu hết diện tích quy hoạnh khu vực TT của bể nước nóng nhiệt đới gió mùa. Tương tác giữa bể nước nóng này và khí quyển tác động ảnh hưởng đến khí hậu trên quy mô cả khu vực lẫn toàn thế giới. Gió mùa trên Ấn Độ Dương gây ra những dịch chuyển theo mùa cho những dòng hải lưu trên quy mô lớn, trong đó có việc đảo ngược hải lưu Somali và hải lưu Gió mùa Ấn Độ. Hiện tượng nước trồi xảy ra trên Nam Bán cầu ở gần Sừng châu Phi và bán đảo Ả Rập, cũng như trên Nam Bán cầu ở phía Bắc gió mậu dịch .Ở phía Bắc xích đạo, Ấn Độ Dương chịu ảnh hưởng tác động của khí hậu gió mùa. Các luồng gió Đông Bắc thổi từ tháng 10 đến tháng 4 ; còn những luồng gió Tây Nam thổi từ tháng 5 đến tháng 10. Trên biển Ả Rập, gió mùa mang mưa đến cho tiểu lục địa Ấn Độ. Trên Nam Bán cầu, nhìn chung gió thổi nhẹ hơn, nhưng gần Mauritius hoàn toàn có thể có những cơn bão mùa hè mạnh. Khi gió mùa đổi hướng, những đường bờ biển giáp với biển Ả Rập và vịnh Bengal hoàn toàn có thể phải hứng chịu xoáy thuận. [ 23 ] Ấn Độ nhận được khoảng chừng 80 % tổng lượng mưa hàng năm vào mùa hè. Ở khu vực này, mưa đóng vai trò quan trọng đến mức nhiều nền văn minh tại đây đã diệt vong khi không được mùa mưa cung ứng đủ lượng mưa. Trong suốt thời tiền sử, mùa mưa ở Ấn Độ đã trải qua nhiều dịch chuyển to lớn, gồm có một tiến trình có lượng mưa lớn từ năm 33.500 – 32.500 BP ; một tiến trình khô hạn từ năm 26.000 – 23.500 BC ; và một tiến trình mưa yếu từ năm 17.000 – 15.000 BP, tương ứng với những sự kiện toàn thế giới : Bølling-Allerød, Heinrich và Younger Dryas. [ 24 ] 
Ô nhiễm không khí ở Tây Á lan đến Vịnh Bengal và xa hơn nữa.
Ấn Độ Dương là đại dương có nước biển ấm nhất trên quốc tế. [ 25 ] Theo những số liệu về nhiệt độ đại dương, trong quá trình 1901 – 2012, nhiệt độ nước biển tại Ấn Độ Dương đã tăng lên 1,2 °C ( 34,2 °F ) một cách nhanh gọn và liên tục ( so với số lượng 0,7 °C ( 33,3 °F ) ở vùng bể nước nóng ). [ 26 ] Các điều tra và nghiên cứu đã cho thấy nguyên do của điều này là hiệu ứng nhà kính do con người gây ra cũng như những đổi khác về tần suất và quy mô của hiện tượng kỳ lạ El Niño. [ 26 ]Ở phía Nam xích đạo ( 20-5 ° N ), Ấn Độ Dương hấp thụ nhiệt vào mùa đông của Nam Bán cầu ( từ tháng 6 đến tháng 10 ), và mất nhiệt vào mùa hè của Nam Bán cầu ( từ tháng 11 đến tháng 3 ). [ 27 ]Năm 1999, Thí nghiệm Ấn Độ Dương đã cho thấy ô nhiễm không khí do những hoạt động giải trí đốt nguyên vật liệu hóa thạch và sinh khối ở Nam Á và Khu vực Đông Nam Á ( được biết đến với tên gọi mây nâu châu Á ) đã lan đến tận đới quy tụ liên chí tuyến ở 60 ° N. Sự ô nhiễm này đã gây những hậu quả trên khoanh vùng phạm vi khu vực lẫn toàn thế giới. [ 28 ] Cá heo ở ngoài khơi Tây Úc Acanthurus leucosternon gần MaldivesMột đàngần Maldives Chim cánh cụt Hoàng đế trên một bãi biển thuộc Quần đảo Crozet gần Nam Cực . Rừng ngập mặn là hệ sinh thái rừng nhiệt đới gió mùa và hạ nhiệt đới gió mùa duy nhất thích nghi được với môi trường tự nhiên bờ biển. Bắt nguồn từ những đường bờ biển ở khu vực Indo-Malaysia, thời nay rừng ngập mặn phân bổ trên toàn quốc tế . Cá vây tay từng được xem là đã tuyệt chủng nhưng đã được tìm thấy vào thế kỷ 20. Cá vây tay Ấn Độ Dương có màu xanh lam còn cá vây tay Indonesia có màu nâu .Vào mùa hè, Ấn Độ Dương là nơi tập trung chuyên sâu nhiều sự bùng nổ số lượng những loài thực vật phù du nhất trong số những đại dương nhiệt đới gió mùa do có gió mùa thổi mạnh. Các luồng gió này gây ra hiện tượng kỳ lạ nước trồi có tính năng cung ứng chất dinh dưỡng cho những vùng nước trên cao nơi có đủ ánh sáng để thực vật phù du hoàn toàn có thể quang hợp. Sự bùng nổ số lượng những loài thực vật phù du, nền tảng của lưới thức ăn dưới biển, đóng vai trò quan trọng so với hệ sinh thái hải dương cũng như những loài cá lớn hơn. Trên tổng sản lượng đánh bắt cá cá ngừ của toàn quốc tế, Ấn Độ Dương chiếm tỉ trọng lớn thứ hai. [ 29 ] Các loại cá ở Ấn Độ Dương đóng vai trò ngày càng quan trọng so với những vương quốc giáp ranh với đại dương này về cả tiêu thụ trong nước lẫn xuất khẩu. Các đoàn tàu đánh cá từ Nga, Nhật Bản, Nước Hàn và Đài Loan cũng triển khai hoạt động giải trí khai thác tại Ấn Độ Dương mà hầu hết là đánh bắt cá tôm và cá ngừ. [ 3 ]Các nghiên cứu và điều tra đã cho thấy nhiệt độ nước biển ngày càng tăng đang gây nguy cơ tiềm ẩn đến hệ sinh thái của Ấn Độ Dương. Một nghiên cứu và điều tra về những biến hóa ở thực vật phù du tại Ấn Độ Dương cho thấy số lượng sinh vật phù du ở đây đã giảm tới 20 % trong vòng sáu thập niên vừa mới qua. Sản lượng đáng bắt cá ngừ cũng đã giảm 50 – 90 % trong vòng 50% thế kỷ vừa mới qua mà nguyên do chính là sự ngày càng tăng trong hoạt động giải trí đánh bắt cá công nghiệp và nhiệt độ nước biển. [ 30 ]Các loài động vật hoang dã có vú và rùa đang trong thực trạng nguy cấp hoặc sắp nguy cấp ở Ấn Độ Dương gồm có : [ 31 ]
Ấn Độ Dương chứa 9 hệ sinh thái biển lớn: Hải lưu Agulhas, Hải lưu Somali, Biển Đỏ, Biển Ả Rập, Vịnh Bengal, Vịnh Thái Lan, Thềm lục địa Trung Tây Australia, Thềm lục địa Tây Bắc Australia và Thềm lục địa Tây Nam Australia. Các rạn san hô ở đại dương này có tổng diện tích khoảng 200.000 km2 (77.000 dặm vuông Anh). Trên các đường bờ biển bao quanh Ấn Độ Dương có các bãi biển và vùng gian triều có tổng diện tích 3.000 km2 (1.200 dặm vuông Anh), cũng như 246 cửa sông lớn. Các khu vực nước trồi có diện tích nhỏ nhưng đóng một vai trò quan trọng. Các ruộng muối siêu mặn tại Ấn Độ có tổng diện tích từ 5.000-10.000 km2 (1.900-3.900 dặm vuông Anh) và những loài sinh vật đã thích nghi với môi trường như vậy, chẳng hạn như Artemia salina và Dunaliella salina, có vai trò quan trọng với các loài chim.[32]
Các rạn sinh vật biển, thảm cỏ biển và rừng ngập mặn là những hệ sinh thái nhiều mẫu mã nhất tại Ấn Độ Dương với hơn 20 tấn cá trên một kilômét vuông. Tuy nhiên, những hệ sinh thái này đang chịu tác động ảnh hưởng của sự đô thị hóa khi những khu vực dân cư xung quanh đạt tỷ lệ dân số lên tới vài nghìn người trên một kilômét vuông. Các kỹ thuật đánh bắt cá thủy hải sản tiên tiến và phát triển cũng có năng lực tàn phá những hệ sinh thái này, trong khi sự ngày càng tăng nhiệt độ nước biển thì gây tẩy trắng sinh vật biển. [ 33 ]Các khu rừng ngập mặn tại Ấn Độ Dương có tổng diện tích quy hoạnh 80.984 km2 ( 31.268 dặm vuông Anh ), hay gần 50% hàng loạt diện tích quy hoạnh rừng ngập mặn trên quốc tế, trong đó 42.500 km2 ( 16.400 dặm vuông Anh ) hay 50 % nằm ở Indonesia. Rừng ngập mặn có nguồn gốc từ Ấn Độ Dương và đã thích nghi với nhiều môi trường tự nhiên sống ở đây, nhưng đại dương này cũng là nơi rừng ngập mặn đang bị hủy hoại môi trường tự nhiên sống nhiều nhất. [ 34 ]Cá vây tay Tây Ấn Độ Dương được tìm thấy ở ngoài khơi Nam Phi vào những năm 1930. Cuối những năm 1990, cá vây tay Indonesia được tìm thấy ở ngoài khơi Đảo Sulawesi, Indonesia. Phần lớn những loài cá vây tay còn sống sót được phát hiện ở Comoros. Sau hàng triệu năm, cá vây tay đã tiến hóa để sống được ở những thiên nhiên và môi trường khác nhau — lá phổi thích nghi với những vùng nước nông và mặn đã tiến hóa thành vây thích nghi với những vùng nước sâu. [ 35 ] Trong những tuyến đường thủy của quốc tế, những tuyến đường trên Ấn Độ Dương được xem là có tầm quan trọng kế hoạch lớn nhất. Trên tổng lượng dầu mỏ được luân chuyển bằng đường thủy, 80 % được chuyên chở qua đại dương này cũng như những điểm án ngữ của nó, trong đó 40 % đi qua eo biển Hormuz, 35 % đi qua eo biển Malacca và 8 % đi qua eo biển Bab el-Mandab. [ 36 ]Trên Ấn Độ Dương có những tuyến đường biển lớn liên kết những khu vực Trung Đông, châu Phi, Đông Á, châu Âu và châu Mỹ. Đáng quan tâm, những tuyến đường này chuyên chở một lượng lớn dầu mỏ và những mẫu sản phẩm từ dầu mỏ bắt nguồn từ những mỏ dầu tại Vịnh Ba Tư và Indonesia. Moột trữ lượng lớn hydrocarbon cũng đang được khai thác ngoài khơi Ả Rập Xê Út, Iran, Ấn Độ và Tây Úc. Theo ước tính, 40 % sản lượng dầu mỏ ngoài khơi của quốc tế có nguồn gốc từ Ấn Độ Dương. [ 3 ] Các bờ biển giàu khoáng vật cũng như những quặng ngoài khơi đang được khai thác bởi những vương quốc tiếp giáp Ấn Độ Dương, đặc biệt quan trọng là Ấn Độ, Pakistan, Nam Phi, Indonesia, Sri Lanka và Xứ sở nụ cười Thái Lan . 
Cảng Mombasa trên đường bờ biển giáp Ấn Độ Dương của Kenya
Đặc biệt, con đường tơ lụa trên biển đi qua Ấn Độ Dương là nơi diễn ra một phần lớn hoạt động giao thương bằng container của toàn thế giới và tiếp tục đóng vai trò quan trọng với giao thương quốc tế, một phần nhờ sự hội nhập với châu Âu sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc và một phần khác nhờ những khởi xướng từ phía Trung Quốc. Các công ty Trung Quốc đã và đang đầu tư vào nhiều cảng trên Ấn Độ Dương, chẳng hạn như Gwadar, Hambantota, Colombo và Sonadia. Đã có nhiều tranh luận được dấy lên về ý đồ chiến lược của những khoản đầu tư này.[37] Trung Quốc cũng đang đầu tư và nỗ lực tăng cường giao thương ở Đông Phi cũng như tại các cảng ở châu Âu như Piraeus và Trieste.[38][39][40]